Sanırım 15-16 yaşlarındaydım. O zamanlar yaşadığımız Uşak ili, küçük sayılabilecek bir şehirdi. Aklımda kalan arkadaşlarımdan birisini hatırlıyorum. Sarışındı. Renkli gözlüydü. Yakışıklıydı. Bizden 2-3 yaş büyüktü. Ailesinin maddi durumu kötüydü. Babaları yoktu. Bütün yük evin erkeği olarak onun sırtındaydı. Oysa o da daha çocuk sayılırdı. Fakat hayat bazen insanları öyle yerlere sürükler ki, bir bakmışsınız 19 yaşında kocaman bir adam oluvermişsiniz. Yada 15 yaşında kocaman bir kadın. Elimizden bir şey gelmese de kabul etmek zorunda kalırız o rolü.

O arkadaşım bana çalıştığı tabakhaneden bahsederdi. Oranın ne kadar kötü çalışma şartlarına sahip bir yer olduğunu, oradan ne kadar nefret ettiğini, oranın kokusunun nasıl dayanılmaz olduğunu anlatırdı. O yaşlarda, “cehennem böyle bir yerdir herhalde” diye düşünürdüm. Gerçekten de dünyanın en zor işlerinden birisidir tabakhane işçiliği. Çoğu insan fazla dayanamaz orada çalışmaya. Ya hasta olur bırakır, yada çalışma şartlarına tahammül edemez.

Tabakhane, ham haldeki derilerin getirilip, değişik işlemlerden geçirilerek işlendiği yerdir. Detaylarını tam bilmediğim bu işlemden sonra kullanılabilecek hale gelen deri, moda ve hazır giyim sektörünün beğenisine sunulur. Mağazalarda afili askılarda gördüğünüz o güzelim deri ceketlerin ve uçuk fiyatlı deri işlerinin geri planında çok büyük bir emek vardır. Anlatması ve dayanması çok zor bir emek.

Kuzey Afrika’nın güzel ülkesi Fas, deri işleri alanında iddialı. Geçtiğimiz aylarda bir televizyon kanalındaki belgeselde izlemiştim Fas’taki deri üretimini. Muhtemelen ülkemizdekinden çok daha ilkel ve sağlıksız koşullarda yapılan deri işlemesi, yakın zamanda oldukça eleştiri konusu oluyordu yabancı basın tarafından. Euronews’in internet sitesinde rastladığım şu cümle sanırım her şeyi özetliyor: “Dericilik Fas’ın en eski üretim kollarından biri, bir gelenek. Ama aynı zamanda çevreyi en çok kirleteni.”

Dünya niş parfümcülüğünün belki de en ilgi çekici, farklı ve “derin” şahsiyetlerinden Serge Lutens’in, Kuzey Afrika kültürüne olan hayranlığını daha önce söylemiştim diye hatırlıyorum. Bir çok parfümünün ilhamını buradan aldığını söylüyor kendisi de. Hatta bu hayranlığı o kadar fazla ki, orada ev alacak kadar ilgi duyuyor. Bugün Serge Lutens’in Fas’taki evi, çok kullanılmasa da gelen turistlerin gezip, fotoğraf çektiği bir yer. Fas’ın turizmine katkı sağladığı bile söylenebilir.

Mağribiler ve genel anlamda Kuzey Afrika kültürüne olan bu sevgi, sadece lafta kalmıyor. Serge Lutens, 1996 yılında çıkardığı deri temalı parfümüne Cuir Mauresque (Mağribi Derisi) ismini vererek, bu coğrafyayla arasındaki duygusal bağlara yenisi ekliyor olabilir. Hem de çok zor silinebilecek bir imza.

Kendi sitelerinde “Fouets de Velours/Sudden Sweetness” serisine mensup olarak gösterilmiş Cuir Mauresque. Deri olarak sınıflandırılıyor. Cuir Mauresque’in açılışı daha önce rastlamadığım tuhaflıktaki portakal-portakal çiçeği kokusuyla gerçekleşiyor. Normalde ferah ve hafif olarak kullanılan portakal, burada yağlı (hacı yağı kıvamında), kimyasal, ağır ve yapay kokuyor. Sanırım portakala baharatlar eşlik ediyor. Küçük hindistan cevizi ve kakule olabilir. Garip ve sevmesi zor açılışı var. Çok beğendiğimi söyleyemeyeceğim. Orta kısma gelindiğinde ortaya parfüme ismini veren deri çıkıyor. Karanlık ve biraz plastiğimsi deri şaşırttı beni. Bu andan itibaren oldukça tatlanıyor kokusu. Tatlımsı deriye baharatların desteği devam ediyor. Fakat daha da çeşitleniyor baharatlar. Karanfil, tarçın, zencefil, kimyon olabilir. Orta notalar tatlımsı karanlık deri ve baharatların hakimiyetinde. Deri her daim ön planda. Baharatlar geriden destek veriyor. Orta bölümde enteresan bir hayvansallık da kendisini gösteriyor. Abartılı bir şekilde kullanılmamış neyse ki. Baharatlı hayvansal deri dersem yanlış olmaz. Geçelim sonlara. Alt notalarda karanlık derinin hala etkileri görülüyor. Bu andan itibaren nefis bir amber çıkıyor ortaya. Bu egzotik amber beni benden alıyor. Açık ara parfümün en sevdiğim yeri oluyor. Böylece de tenden ayrılıyor.

Cuir Mauresque, Serge Lutens ile Christopher Sheldrake işbirliğinin ürünü. Erken dönem Lutens’lerden olması benim açımdan sevindirici. Çünkü Lutens’in sanatının nereden nereye geldiğini takip etmek anlamında ilginç bir yolculuk. Zaten Cuir Mauresque, ileride tasarlanacak müthiş Lutens parfümlerinin ip uçlarını 1996 yılında vermeye başlamış. Ne demek istediğimi daha detaylı açıklayayım.

Parfümün başlangıcı ciddi oranda portakal çiçeği esanslarını hatırlatıyor. Bana hacı yağlarındaki o yağlımsı ağır kokuyu hatırlattı. Şimdi burada neden portakal çiçeği kullanmış Lutens? Parfümün Mağribilerden ilhamını aldığını düşünürsek, Ortadoğu/Arap coğrafyasına gönderme yapıldığını düşünebiliriz. Her ne kadar Kuzey Afrika farklı bir kültür denizi olsa da yine de doğuya ait bir bölge ortalama Avrupalının zihninde. Lutens bu anlamda batılı parfüm severlerin bilinçaltına seslenmiş olabilir üst notalarla. Çok ağır ve medikal ürünler gibi kokan başlangıcını sevemedim. Fakat çok kendine özgü olduğunu söyleyebilirim. Sonuçta bu tür bir koku bilinçli olarak seçilmiştir.

Orta kısımda deri, tamamen ortaya çıkıyor ve direksiyonu eline alıyor. Buradaki deri, Fas’taki deri işletmelerine gönderme olarak düşünülebilir. Fakat deri, karanlık ve plastiğimsi. Şimdi neden böyle bir deri kullandığını anlayamadım. Bu derinin Lutens klasiği tatlımsı-meyvesi baharatlar ve hayvansallıkla desteklenmesi çok iyi fikir. Acaba derinin bu kadar yapay olmasında parfümün reformüle edilmesinin payı var mı merak etmekteyim. Malum 1996 yılında çıkmış bir parfümün reformüle olma ihtimali yüksek.

Son kısımda “ben bu filmi daha önce seyretmiştim” hissini yaşıyorum. O kadar tanıdık bir amber kokusu ki hemen hatırlıyorum. Lutens’in nefis parfümü Ambre Sultan’daki gibi egzotik ve gizemli amber alt notalara saklanmış. Ve zamanı geldiğinde karşınıza çıkıveriyor. Harika bir sürpriz yapıyor. Görülmeye değer bu amber.

Tatlı, karanlık, reçinemsi, dumansı, derin, detaylı, sert, biraz kaba, algıları zorlayan, alışması zor, Arap esintili, doğulu, serseri ve biraz pis. Hepsinden bir parçayı içinde barındırıyor. Cuir Mauresque’in başlangıcını kendime yakın bulamadım. Orta kısmına alışamadım. Sonlarına bayıldım. Kendi içimde gel-gitler yaşattı bana. Sevmemek ve çok sevmek arasında gidip geldim. Çünkü genel karakteri aynen böyle. Sevenler çok sevecek, sevmeyenler hızla ondan uzaklaşacak.

Bu sevmesi ve kullanması zor parfüm zaman zaman ayakkabı boyalarına zaman zaman motor yağlarına zaman zaman hacı yağlarına zaman zaman egzotik Fas’ın dar sokaklarındaki baharat dükkanlarına zaman zaman çarpıcı ve eşine az rastlanır deriye benziyor. Bir yönden diğer tarafa savrulurken, onu sevmek ile sevmemek arasında tereddüt yaşıyorsunuz. Çoğu zaman ne düşüneceğinizi bilmiyorsunuz. Bir yanda tatlımsı meyveler, baharatlar ve ambere hayran kalırken, diğer taraftan portakal ve derinin yapaylığını ve tuhaflığını yadırgıyorsunuz.

Cuir Mauresque, Lutens sanatının bazı ögelerini içerisinde barındırıyor. Buna şüphe yok. Fakat asla konforlu bir deri parfümü değil. Eğer Tuscan Leather’ı severek kullanıyorsanız aynen devam edin ve Cuir Mauresque’e geçmeyi düşünmeyin. Fakat yeni bir serüven yaşamak istiyorsanız ve herkesin gittiği yollar size sıkıcı geliyorsa Cuir Mauresque’e bir şans verin. Çünkü oldukça şaşıracaksınız onu kokladığınızda.

Orta kısımdan itibaren artan tatlılık, alt notalarda azalıyor. Lutens’in artık imzası olan tatlımsı kuru meyveler ve baharatlar işbirliği aynen görülmekte. Hayvansallık için muhtemelen civet kullanılmış ama yoğun değil neyseki. Çok yüksek kaliteli parfüm hissi vermese de enteresan bir deneyim olduğunu söyleyebilirim.

Serge Lutens bir söyleşisinde şunları söylemiş parfümüyle ilgili: “En sıradan ve korkunç parfümü bile, çok çekici olduğunu düşündüğüm biri tarafından sürülmesi halinde beğenebilirim. Kişisel olarak çok sık parfüm kullanmam ama kullandığım zaman da – ki size de bunu öneririm – cömertçe uygularım ki böylece ne kullandığımı rahatça söyleyebilirsiniz. Cuir Mauresque’i, hem ismi hem de akasya üzerinde kurutulmuş Kordoba derisine benzeyen kokusu için tercih ediyorum.”

Parfüm kritikçisi Luca Turin’in kitabında Cuir Mauresque, tatlı deri olarak sınıflandırılmış ve beş üzerinden üç yıldız verilmiş. Tania hanımın verdiği nota bende aynen katılıyorum.

Kokusunun tasarımını dünyaca ünlü parfümör Christopher Sheldrake yapmış. Eau de Parfum (EDP) konsantrasyonuna sahip. Uniseks olarak sunulmuş fakat bence erkek kullanımına daha yakın. Bir kadında böylesi hayvansallık içeren deri ne kadar uygun olur şüphelerim var. Tam bir sonbahar-kış parfümü. Soğuk havalarda etkisi daha enteresan olacaktır. Sıcak havalarda boğucu olma ihtimali yüksek. Bence otuz yaş ve üzerindeki erkeklere uyar. Genç arkadaşların taşıyabileceği gibi değil. Kalıcılığı gayet iyi. Fark edilirliği yüksek. Çok kullanmak sıkıntı yaratabilir. Dozajını iyi ayarlamak gerekiyor.

Koku Güzelliği:10/6.5